از تجارت خاک تا مسافرت آب

حالا به نظر می‌رسد مشکل عظیم تجارت خاک (صدور خاک ایران به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس) آرام آرام جای خود را به معضل بزرگ مسافرت آب، (جابجایی و انتقال آب از جایی به جای دیگر در ایران) می‌دهد تا به همگان نشان دهد، اولویت‌ها همواره در حال تغییر است! مسعود مولانا، عضو شورای هماهنگی شبکه تشکل‌های محیط زیست و منابع طبیعی کشور، از جمله فعالان این عرصه است که همه اصحاب رسانه و اهالی قلم با مواضع قاطعانه و صریح اش، در خصوص مسائل و معضلات زیست محیطی آشنا هستند. کسی که هیچگاه در حوزه محیط زیست، حقیقت محض را فدای مصلحت بعض (بعضی از افراد خاص) نکرده و تاکنون، با هر آنچه در توان داشته است، به جنگ دشمنان پیاده و سواره نظام محیط زیست  رفته است.
حالا او در این بزنگاه تاریخی با خبرشمال همراه شده است تا بلکه بتواند صدای سکوت و مظلومیت منابع طبیعی و محیط زیست این خطه و البته سراسر ایران باشد؛ زیرا ما معتقدیم، دودِ آتشِ اعمال ناشایست و نابخردانه زیست محیطی، در یک نقطه جغرافیایی خاص، هماره به چشم همگان خواهد رفت.

* مخاطرات و فجایع طرح‌های سدسازی غیرکارشناسانه بارها به مسئولان امر گوشزد شده است
عضو شورای هماهنگی شبکه تشکل های محیط زیست و منابع طبیعی کشور، در ابتدا با بیان اینکه ما در جلسات متعددی که در خدمت مسئولان امر در استان بوده‌ایم، مخاطرات و فجایع احداث سد‌های بدون پشتوانه کارشناسی و مطالعاتی فینیسک و زارم رود و ... را متذکر شده‌ایم، گفت: اگر بخواهیم از نگاه کارشناسانه، به این امر نظاره کنیم، خواهیم دانست که روش‌هایی همچون سدسازی و همچنین انتقال آب بین حوزه‌ای جزو آخرین روش‌های برآوردن نیازها و حوائج آبی است که کشورهای توسعه یافته دنیا اکنون سالهاست که این روش‌ها را به دلیل آسیب‌های جدی بر عرصه محیط زیست و منابع طبیعی‌شان، کنار گذاشته‌اند.

*فشار بر سرزمین به واسطه فعالیت‌های کشاورزی غیرعلمی
مسعود مولانا، با اشاره به اینکه اکنون یکی از مهم‌ترین مشکلات ما در حوزه منابع آبی، به «فشار بر سرزمین به واسطه فعالیت‌های کشاورزی غیرعلمی» بازمی‌گردد، افزود: در حال حاضر، حدود 80درصد از منابع آبی ما در بخش کشاورزی استفاده می‌شود و این در حالی ست که طبق آخرین اطلاعات و آماری که بدست ما رسیده است، سهم کشاورزی در تولید ناخالص داخلی، تنها و تنها 11 درصد بوده و سهم اشتغالزایی آن نیز در کشور، فقط و فقط 17 درصد بوده است.
این فعال زیست محیطی در ادامه با اشاره به دیدار اخیرش با رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور، بیان داشت: بر اساس اظهارات آقای کلانتری، حداقل سرمایه‌گذاری آورده در صنعت 30 ‌برابر کشاورزی است و وقتی ما این سخن را در کنار آمارهای بالا می‌گذاریم یعنی گذاشتن تمامی تخم‌مرغ‌ها به درون سبد خودکفایی در حوزه کشاورزی از ابتدا اشتباه بوده است.

*رابطه معکوس هدررفت آب با میزان بهره‌وری آن
مولانا، همچنین با بیان اینکه یکی از عمده معضلات ما در حوزه کشاورزی، پِرت (هدررفت آب) در زمان کاشت و داشت است، تصریح کرد: چنانچه بتوانیم جلوی این امر را بگیریم، خواهیم دید که چگونه میزان بهره‌وری ما از منابع آبی افزایش یافته و در عین حال، از اسراف آب نیز در این بخش جلوگیری خواهد شد.

*لوله‌های آب فرسوده، از عوامل عمده هدررفت آب
عضو شبکه تشکل‌های محیط زیستی کشور در ادامه با بیان اینکه پِرت آب، تنها شامل بخش کشاورزی نبوده و بلکه شامل سایر حوزه‌های مصرفی ما نیز می‌شود افزود: وجود لوله‌های انتقال آب شهری و روستایی فرسوده در شبکه توزیع نیز می‌تواند تا میزان 30 درصد و حتی بیشتر، به هدررفت آب بینجامد و این، در نوع خود فاجعه‌ است.

*شکل‌گیری ایده‌های انتقال آب در ایران بر اساس نیازهای کشاورزی و صنعتی
این فعال عرصه محیط زیست کشور، با اشاره به اینکه انتقال غیرکارشناسانه آب، نتیجه‌ی همواره‌ی حرص بیشتر برای تصاحب و تسخیر آن بوده است، تاکید کرد: ما تنها زمانی می‌توانیم به روش‌های سخت، زیان‌آور و هزینه‌بری همچون طرح‌های انتقال آب بین حوزه‌ای و سدسازی به چشم یک راه‌حل بنگریم که  همه راه‌های دیگر، اعم از جلوگیری از هدررفت آب در بخش‌های کشاورزی، صنعت، مصارف خانگی و ... را آزموه باشیم و تازه این امر را هم باید متذکر شویم که طرح‌های انتقال آب، اساسا برای تامین آب شرب انجام می‌پذیرد و حال آنکه ایده بسیاری از طرح‌های انتقال آب در ایران، بر اساس  نیازهای صنعتی و کشاورزی، شکل می‌گیرد و این امر، محل خطر است.

*توسعه پایدار چیست؟
مسعود مولانا، در ادامه با بیان اینکه توسعه پایدار به مفهوم در نظر گرفتن همه ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و صنعتی در اخذ یک تصمیم و یا شکل‌گیری یک ایده یا پی‌ریزی یک طرح است، اظهار داشت: بر اساس این نوعِ نگاه، اساسا هر نوع دخل و تصرفی در طبیعت (که منتج به بازیابی و خودترمیمی طبیعت نشود) غیرقابل قبول است و باید از انجام آن صرف نظر کرد، بنابراین ما تنها مجاز به ایجاد تغییراتی در طبیعت هستیم که نابودی آن را بدنبال نداشته باشد.

* نابودی 40 هکتار از اراضی جنگلی در پی احداث سد سجادرود در بابل
عضو شورای هماهنگی شبکه تشکل‌های زیست‌محیطی و منابع طبیعی کشور، به عواقب طرح احداث سد سجادرود در بابل، اشاره کرد و افزود: در صورتی که این سد پا بگیرد، 40 هکتار از اراضی جنگلی و 100 هکتار از  منابع طبیعی منطقه نابود می‌شود و سوال اصلی اینجاست، آنها که در فکر سدسازی برای ذخیره مصنوعی آب هستند، چگونه توان اکولوژیکی پوشش‌های گیاهی همچون جنگل و مرتع و ... را در ذخیره‌سازی طبیعی آب نادیده می‌گیرند؟!

*تاکنون هیچ نامه‌ای از سوی وزارت نیرو برای انجام امور مطالعاتی به دست رییس سازمان حفاظت محیط زیست نرسیده است
این فعال برجسته زیست محیطی کشور، در ادامه با اشاره به طرح انتقال آب دریای کاسپین به کویر مرکزی ایران، که رییس جمهور در سفر اخیر خود به سمنان، کارهای مطالعاتی آن را رو به اتمام دانست، تصریح کرد:این در حالی است که رییس سازمان حفاظت محیط زیست اخیرا اعلام کرد که تاکنون هیچگونه نامه‌ای مبنی بر انجام امور مطالعاتی در راستای انتقال آب دریای مازندران به سمنان  از سوی وزارت نیرو به سازمان نیامده است و حتی در صورت صدور چنین نامه‌ای، ما با آن مخالفت خواهیم کرد.

*آفت پوپولیسم زیست محیطی!
مسعود مولانا با بیان اینکه چنین طرح‌های زودگذر و سطحی، اما پرهزینه و خسارت باری، فقط و فقط به معنای برآورده کردن نیازهای لحظه‌ای و آنی مردم است ولاغیر، افزود: ما از دولت محترم می‌خواهیم تا هرچه زودتر به این پوپولیسم (عوامفریبی محیط زیستی)  پایان دهد و به جای پاسخگویی صددرصدی به نیازهای امروز، به عواقب و خسارات‌جبران‌ناپذیر و بی‌بازگشت این طرح‌های غیرعلمی بیندیشد و از ترسیم آینده‌ای سیاه و سرنوشتی شوم برای آیندگان دست بردارد، چراکه تحقق این پروژه‌ها، ربودن آینده است.

*افزایش دو و نیم برابری جمعیت و سی برابر شدن تعداد سدهای احداث شده
مولانا با بیان اینکه امروز، از حدود 600 دشت در ایران، 300 تای آن با خشکسالی عمیق مواجه شده‌است، افزود: ما در سال 57 با حدود 35 میلیون جمعیت، 20 سد در کشور داشتیم و امروز، با وجود چیزی قریب به 82 میلیون نفر جمعیت در ایران، حدود 600 سد در کشور احداث کرده‌ایم و باید از مسئولان امر و دولتمردان بپرسیم، افزایش دو و نیم برابری جمعیت، طبق کدام اصل مدیریتی، سیاسی، اقتصادی و یا اجتماعی، بر 30 برابر شدن تعداد سدهای ایران، منطبق است؟! و حال آنکه احداث اینهمه سد، نه تنها هیچ کمکی به حل مشکلات ما در حوزه آب نکرده است، بلکه موجب تشدید معضلات این حوزه نیز شده است!

*لزوم تجدید نظر در مواضع و روش‌های حل مسئله گذشته 
مولانا در پایان، با اشاره به اینکه سایر کشورهای توسعه یافته دنیا، همچون امریکا، در حال جمع‌اوری سدهای خود در سطح کشور هستند، تاکید کرد: اگر هرچه زودتر در مواضع و روش‌های گذشته‌مان دربرخورد با مشکلات بی ‌آبی و کم ‌آبی در کشور، تجدیدنظر نکنیم، بی‌شک در مسیری قرار می‌گیریم، که انتهای آن جز به بدبختی و فلاکت برای خودمان و آیندگان ختم نخواهد شد.

منبع: روزنامه خبرشمال/مائده مطهری‌زاده