مرگ تدریجی واژه‌های زبان مازندرانی در گذر زمان
زبان مازندرانی، یکی از قدیمی‌ترین زبان‌های تاریخ ایران باستان است، که به نام‌های زبان‌های مازنی، مازرونی، تبری، طبری و گِلِکی نیز خوانده می‌شود.
زبان تبری در گذشته دارای ادبیات پربار و گسترده‌ای بود که از آن جمله می‌توان کتاب مشهور مرزبان نامه که از جمله آثار فاخر ادبیات کلاسیک ایران است را نام برد که به زبان تبری نگارش شده است اما امروزه تنها ترجمه فارسی آن در دسترس مردم باشد. از جمله آثار فاخر دیگر ادبیات تبری نیکی نامه، باوند نامه طنزالاسرار و چامه‌های امیر پازواری و در زمان معاصر مجموعه اشعار روجا، اثر نیما یوشیج را می‌توان نام برد .
زبان تبری امروزه افزون بر مازندران در برخی مناطق استان‌های گلستان، تهران و سمنان نیز گویش می‌شود.
سعدی قاسم نژاد محقق و پژوهشگر تاریخ بومی مازندران و اهل سوادکوه است این محقق مازندرانی نگارنده کتاب «سوادکوه در پهنه تاریخ» است که در خصوص تاریخ غنی سوادکوه در دست چاپ دارد.
این محقق در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه سوادکوه یکی از شهرهای مهم مازندران است که به سبب عدم مهاجرپذیری در حفظ آداب و رسوم بومی غنی تر از دیگر شهرهای مازندران است، اظهار کرد: دو نوع فرهنگ داریم فرهنگ عام که در سطح کلان اجرا می‌شود و دیگری خرده فرهنگها که مربوط به آداب و رسوم خاص هر منطقه و محل است.
وی ادامه داد: از ویژگی مهم فرهنگ بروز شدن و تبدیل به فرهنگ‌های مدرن و جدید است اما خرده فرهنگ معمولا اصالت خود را حفظ می‌کند.
وی در بررسی زبان اصیل مازندرانی نیز تصریح کرد: «زبان مازنی» زبان است نه گویش، چون دارای قواعد دستوری بوده و به موازات زبان پهلوی و فارسی دری از ریشه بسیار غنی برخوردار است زیرا آثاری چون باوند نامه، مرزبان نامه و نیکی نامه به زبان مازندرانی به جا مانده است.
قاسم نژاد با اشاره به اینکه گرچه مناطق مختلف مازندران دارای لهجه‌های مختلف بوده اما زبان مازندرانی زبان غالب است، گفت: بکرترین زبان مازندرانی را درمنطقه سوادکوه داریم که گویشی بدون لهجه با رعایت کامل قواعد دستوری طبری تکلم می‌شود.
این محقق با اشاره به اینکه امروزه این زبان به دست فراموشی سپرده و بسیاری از واژه‌های اصیل از بین رفته است، خاطرنشان کرد: در مازندران با مرگ این واژه‌ها روبرو هستیم، زبان نشان هویت ماست و باید در سوگ مرگ این واژه‌ها گریست.
قاسم نژاد با اشاره به اینکه مازندران نسبت به داشته‌ها و فرهنگ خود بیگانه بوده و به آن افتخار نمی‌کند، یادآور شد: گاه این دیدگاه نادرست که فارسی زبانان دارای فرهنگ برتر هستند سبب شده تا خانواده‌ها به فرزندان خود اجازه تکلم به زبان مازندرانی ندهند و این یعنی فراموش شدن همه داشته‌های فرهنگی و نابودی زبان غنی مازندرانی است در حالیکه در هیچ استانی شاهد آن نیستیم. هموطنان لر، کرد و ترک و سایر مناطق به زبان مادری تکلم می‌کنند.
وی ادامه داد: یکی از مشکلات عدیده که ما با آن در کشور مواجه هستیم خود برتر بینی فرهنگ برخی مناطق نسبت به دیگر مناطق کشور است این مسئله که زبان ما فرهنگ ما و مردم ما از فلان شهر و زبان فلان منطقه بالاتر است عامل مهمی در تغییر زبان و فرهنگ بوده است.
وی تصریح کرد: هیچ فرهنگ و زبانی بالاتر از فرهنگ و زبان دیگری نیست، ضروریست هرمنطقه با حفظ آداب و رسوم و فرهنگ منطقه خود اصالت اصیل بودن فرهنگ خود را حفظ کند که زیبایی فرهنگ هر کشوری به این تنوع فرهنگ برمی‌گردد.
وی با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر شاهد تحولات خوبی در حوزه برگشت به اصالت و فرهنگ خود در مازندران بودیم، گفت: فرزندان ما بعد از اینکه به سن ۱۵ سالگی رسیدند به زبان مادری سخن می‌گویند که یک گام به جلو است.
قاسم نژاد با اشاره به اینکه حفظ آداب و رسوم و فرهنگ باید از آموزش و پرورش شروع و در سنین کودکی آموزش داده شود، بیان کرد: زبان یکی از مهم‌ترین مقوله‌های فرهنگی در تاریخ اقوام است و بیانگر هویت تاریخی مردم منطقه؛ هویتی که در مازندران دستخوش تغییر و نابودی شده است.
این محقق با اشاره به اینکه زبان مردم مازندران نیاز به احیاء واژگان فراموش شده دارد، ادامه داد: ابزار آلات مختلفی در مازندران بود مثل گاو آهنی که به گاو برای کشت می‌بستند که اجزای آن دارای نام‌های مختلفی داشت که امروزه اثری از آن واژگان وجود ندارد.
این محقق مازندرانی خاطرنشان کرد: در تاریخ غنی خود مازنی‌سراهای زیادی داریم که اشعار مازندرانی سرودند و ترانه و اشعار زیادی از خود به یادگار گذاشتند.
وی افزود: امروزه نیز شاعران زیادی به سمت سرودن اشعار مازندرانی روی آورده و آثار خوبی از خود به یادگار می‌گذارند.
قاسم نژاد بیان کرد: زبان طبری زبانی روان بوده و نیاز به ترجمه ندارد و کاملا قابل فهم است.