هیرکانی در پیچ آزادی

یکی از تهدیدهای جدی برای جنگلهای هیرکانی جنگل نشینانی هستند که در کنار جنگل اراضی باغی دارند که با تصرف جنگلهای هیرکانی و الحاق آن به زمین باغی خود اندک اندک گستره این میراث کهن را کاهش می دهند.

شهرستان بابل از جمله شهرهای در مازندران است که مناطق جنگلی آن در جنوب بابل همواره مورد تعرض سوداگران جنگل و زمین قرار دارد و بخش های بندپی شرقی، بندپی غربی و بابلکنار از جمله بخش های این شهرستان هستند که میزبان جنگلهای هیرکانی هستند که حفظ و حراست از این میراث همواره مورد تاکید دوستداران محیط زیست و جنگلهای هیرکانی است.

برای مبارزه با این سوداگران و آزاد سازی اراضی ملی ۲ راه وجود دارد یا این که منابع طبیعی با طرح شکایت در دادگاه و صدور حکم قطعی دادگاه اقدام به آزاد سازی می کند و یا این که تصرف این اراضی به تازگی اتفاق افتاده باشد که ماموران منابع طبیعی بدون صدور حکم نسبت به آزاد سازی آن اقدام خواهند کرد.

از طرف دیگر سوداگران چوب در همه شهرهای مازندران به عنوان یک تهدید جدی برای چوب های نادر جنگلهای هیرکانی محسوب می شوند که مبارزه با این سوداگران بدون وقفه در مناطق جنگلی این استان ادامه دارد.

در این راستا تعداد قابل توجهی از چوب های جنگلی به همراه خودروهای سوداگران توقیف و تعدادی از جنگلبانان هم در این مسیر زخمی شدند.

قدمت جنگل های هیرکانی به طور دقیق مشخص نیست، اما بر اساس آخرین نظرات کارشناسان قدمت جنگل‌های هیرکانی بیش از ۴۰ میلیون سال برآورد شده و بازمانده دوره سوم زمین شناسی هستند. از همین جهت به فسیل‌های زنده شهرت دارند و در حوزه باستان شناسی و گیاه شناسی یک موزه طبیعی به شمار می روند.

در دنیایی که تاکنون هزاران گونه گیاهی و جانوری منقرض شده اند، مجموعه ای کهن با قدمتی این چنینی نه تنها یادگاری با ارزش از دل تاریخ است، بلکه منبع عظیمی از گونه های منحصر به فرد زنده است که باید حفظ شود.

اما اهمیت جنگل های هیرکانی تنها از بعد قدمت آن نیست، چرا که این جنگل‌ها علاوه بر تامین اکسیژن، در ذخیره مقادیر بسیار زیاد آب، حفاظت از بافت خاک و جلوگیری از جاری شدن سیل نقش بسیار مهمی دارند.

همچنین از بُعد توسعه گردشگری و ایجاد درآمد برای ساکنین نواحی شمالی کشور نیز جنگل های هیرکانی بسیار موثر بوده اند. به طوری که نوار شمالی کشور از محبوب ترین سایت‌های گردشگری ایران به شمار می رود و ورود گردشگر به این خطه موجب درآمد پایدار از راه گردشگری برای اهالی سرزمین های شمالی کشورمان شده است.

۱۸۱ سوداگر در دام

در این پیوند رئیس منابع طبیعی و آبخیزداری بابل، بابلسر و فریدونکنار در گفت گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: در سال جاری در راستای مبارزه با سوداگران چوب و اراضی ملی ۱۸۱ نفر دستگیر که با تشکیل پرونده تحویل مراجع قضایی شدند.

حسین پورحسین گفت: ۱۱۱ دستگاه خودرو به همراه مقادیر قابل توجهی از چوب های درختان هیرکانی از این سوداگران چوب کشف و ضبط شد.

وی با بیان این که ۴۸ هکتار از ارضی جنگلی و مرتعی در سطح شهرستان بابل آزاد سازی و رفع تصرف شد، اظهار کرد: زمین های آزاد شده در بخش های بندپی شرقی، بندپی غربی و بابلکنار بودند.

پورحسین ادامه داد: این آزاد سازی ها یا با رای قطعی دادگاه انجام شد و یا این که ماموران منابع طبیعی به سرعت متوجه تصرف اراضی جنگلی شدند و بدون حکم دادگاه نسبت به آزاد سازی این اراضی اقدام کردند.

رئیس منابع طبیعی و آبخیزداری بابل، بابلسر و فریدونکنار ادامه داد: با توجه به گستره پهناور جنگل های هیرکانی همه تلاش ها بر آن است که با دقت و حساسیت حفاظت از این جنگل ها در دستور کار باشد.

این مقام مسوول تصریح کرد: پیشگیری از سرقت چوب های جنگلی و تصرف اراضی ملی از جمله دغدغه های جدی همکاران ما در منابع طبیعی است و این مهم با جدیت انجام خواهد شد.

شهرستان بابل میزبان ۴۸ هزار هکتار جنگلهای هیرکانی و ۳۲ هزار هکتار مرتع است که همه این اراضی در بخش های جنوبی بابل واقع شد.

جنگل های هیرکانی در زبان رایج و عامیانه مردم ایران جنگل های شمال نامیده می شود و این جنگل ها متراکم ترین ناحیه جنگلی ایران را تشکیل می دهند. این جنگل ها که در جنوب دریای خزر قرار گرفته اند بین کشورهای ایران و آذربایجان مشترک هستند. جنگل های هیرکانی از سال های بسیار دور به جا مانده اند و حتی برخی عمر آنها را با دایناسورها (دوره سوم زمین شناسی) برابر می دانند.

البته این جنگل ها را به دلیل قرار گیری در مجاورت دریای خزر، به نام کاسپینی – هیرکانی (Caspian Hyrcanian mixed forests) نیز می شناسند.

ارتفاع رویش درختان هیرکانی از سطح دریا آغاز می شود و تا ۲ هزار و ۸۰۰ متری ادامه می یابد. این پوشش گیاهی زمانی ۵۵ هزار کیلومتر مربع مساحت داشت که تاکنون ۵۱ درصد آن منقرض شده و تنها از ۱۰ درصد آن حفاظت صورت می گیرد.

همچنین در حال حاضر جنگلهای هیرکانی از غنی ترین اکوسیستم های جهان محسوب می شوند به طوری که بیش از ۲۹۶ گونه پرنده و در حدود ۶۰۰ گونه پستاندار، ۶۷ گونه ماهی، ۲۹ گونه خزنده و ۱۵۰ گونه درختی و بوته ای بومی (اندمیک) مانند درختان انجیلی و شمشاد در این جنگل ها زندگی می کنند.

از گونه های پرندگان ساکن در اکوسیستم جنگلهای هیرکانی می توان به گنجشک سانان، سار، دارکوب، اردک نوک پهن، قرقاول خزری، کبک، بلدرچین، کبوتر جنگلی، شاهین، قوش، دال، قرقی، اردک خاکستری، عقاب و جغد اشاره کرد و از گونه های پستانداران ساکن در این زیست بوم می توان مرال، شوکا، گرگ، گراز، خرس قهوه ای، روباه سر دو سیاه، شغال، سمور، تشی، خارپشت، موش جنگلی، خرگوش، گربه وحشی، گورکن و اسبچه خزر را نام برد.

 

درختان این جنگل ها از نوع مختلط پهن برگ حاشیه جنوب دریای خزر است که با آب و هوای نیمه مدیترانه ای و مرطوب سازگارند. جنگل های هیرکانی بر اساس ارتفاعی که در آن هستند (سطح دریا، کوهپایه های کم ارتفاع، کوهپایه های بلند، نقاط خیلی مرتفع) غالباً پوشش گیاهی متفاوتی دارند. از معروف ترین درختان این جنگل ها می توان راش، بلوط، توسکا، نارون، زبان گنجشک و شمشاد را نام برد.

به طور کلی از نظر علمی در عرض های جغرافیایی بیش از ۴۰ درجه جنگل، شرایط برای رشد درختان راش وجود ندارد، اما در جنگل های هیرکانی ایران که به طور متوسط در عرض ۳۸ درجه قرار گرفته اند، توده های فشرده درخت راش به صورت انبوه رشد کرده اند که از این نظر منحصر بفرد هستند.