ایجاد رسم‌الخط برای یک زبان نیازمند سازگاری گویش‌وران است
ایران‌شناس و پژوهشگر ارشد دانشگاه کلمبیا درباره ایجاد رسم‌الخط برای زبان مازندرانی، گفت: راه حل این است که یک لهجه مورد قبول قرار گیرد، اگر گویش‌وران یک زبان با هم سازگاری نداشته باشند ایجاد رسم‌الخط، غیرممکن می‌شود.
به گزارش خبرمازندران به نقل از خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) از ساری، حبیب برجیان عصر دوشنبه در نشست انجمن تبری سرایان مرکز مازندران، اظهار کرد: درباره رسم‌الخط زبان، سه نگاه وجود دارد، رسم‌الخطی که نویسندگان یک ملت و زبان، با آن می‌نویسند، شیوه‌ای که دولت‌ها خطی به وجود آورده و همه در نگارش از آن اطاعات کنند و روش سوم هم اختلاطی از رسم‌الخط ابداعی بین نویسندگان و دولت‌ها است.
وی با بیان اینکه زبان‌های بزرگ همواره از خط برخوردار بودند، افزود: اما زبان‌های کوچک‌تر که در 200 سال اخیر بدون خط بودند، کوشش کردند و صاحب خط شدند.
استاد دانشگاه کلمبیا با اشاره به اینکه در جهان 2 نوع خط لاتینی و عربی وجود دارد، گفت: از زمانی که ضرورت ایجاد خط برای زبان‌های بدون خط، پیش آمد، اقوام مختلف، یکی از این 2 خط را برگزیدند و بیشتر اقوام مسلمان، خط لاتینی را انتخاب کردند.
این استاد ایرانشناسی تصریح کرد: برای ایجاد رسم‌الخط باید به دنبال نزدیک‌ترین خط رفت نباید با خیالات، به سراغ خطی برویم که غیرممکن است.
برجیان درباره ایجاد رسم‌الخط برای زبان مازندرانی، ادامه داد: راه حل این است که یک لهجه مورد قبول قرار گیرد و لازمه آن، ملتی است که با یکدیگر سازگاری داشته باشند، اگر گویش‌وران یک زبان با هم سازگاری نداشته باشند ایجاد رسم‌الخط، غیرممکن می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: اگر سازگاری برای ایجاد رسم‌الخط وجود ندارد بهتر است استفاده از لهجه‌ها به شکل تعاملی از لهجه‌های مختلف باشد.
استاد ایرانشناسی دانشگاه کلمبیا با بیان اینکه مازندرانی زبان ساده‌ای است،اظهار کرد: به دلیل اینکه اغلب جمعیت چند میلیونی مازندران، در دشت زندگی می‌کنند که از ساری تا آمل را شامل می‌شود و واژه‌ها همگون است و تلفظ‌ها کمی تفاوت دارند اما تقریبا از یک دستور زبان تبعیت می‌کنند و دستور زبان محکمی هم دارد، از دشت که عبور کنیم از چالوس به بعد واژه‌ها تغییر می‌کند.
برجیان با اشاره به اینکه تمرکز جمعیت مازندران در دشت است، افزود: ایده‌آل این است برای ایجاد رسم‌الخط از همان 32 حرف فارسی استفاده شود و چون زبان یک مسئله اجتماعی است، بزرگان با یکدیگر مشورت کنند و بقیه هم حرف‌شنوی داشته باشند.
انتخاب رسم‌الخط نیازمند همراهی نخبگان است
همچنین یک جامعه‌شناس زبان دانشگاه راتگرز در این نشست اظهار کرد: اگر گویش‌وران یک زبان، به رسم‌الخط مشترک دست نیابند شاید زبان ما به رشته تحریر درنیاید.
مریم محمدی کردخیلی(برجیان) با اشاره به اینکه مشکلات اینچنینی در همه زبان‌ها وجود دارد، افزود: برخی گویش‌وران زبان‌های کم قدرت، نخواستند برای خود رسم‌الخطی تعیین کنند و ادبیات شفاهی دارند اما جمعی که در اینجا حضور دارند نشان می‌دهد مردم مازندران می‌خواهند ادبیات خود را با یک خط بنویسند و رسم‌الخط داشته باشند.
وی با بیان اینکه این تنش‌ها در ابتدای کار تنظیم رسم‌الخط در بین دیگر اقوام هم وجود دارد، گفت: بزرگان هر زبان باید با مشورت و گفت و گو، یک شیوه را انتخاب کرده و با آن ادبیات خود را بنویسند.
محمدی با اشاره به اینکه نهادینه کردن هر رسم‌الخط، نیازمند زمان است تا به عادت نوشتاری تبدیل شود، خاطرنشان کرد: امیدوارم تلاش‌ها به ثمر برسد و یک زبان نوشتاری برای گویش‌وران در مازندران تدوین شود.
برآیند خوب، برآمده از نظرات متعدد است
در ادامه این نشست نویسنده کتاب «تاریخ مازندران باستان» در سخنانی گفت: در دانش، تعصب وجود ندارد و اندیشمندان باید این آزادی را داشته باشند که نظرات خود را بیان کنند.
طیار یزدان‌پناه لموکی با اشاره به اینکه مقابله کردن با نظرات، مناسب این نشست‌ها نیست، اظهار کرد: بیان نظرات متعدد، برآیند خوبی دارد و برخورد متعصبانه با بارش افکار، در شان اندیشمندان نیست.
وی افزود: همزیستی باید در سطحی قرار گیرد که برای دانش یکدیگر، حرمت قائل شویم، جامعه در چنین شرایطی رشد می‌کند، باید فرانگر باشیم تا ابداعات و خلاقیت‌ها بروز یابد و اندیشه‌ها را ترویج کنیم.
فهم مشترک، مهم‌ترین ویژگی زبان
همچنین یک زبان‌شناس در این نشست اظهار کرد: بر اساس کاربرد، 2 نوع خط در دنیا داریم، خطی که برای عموم استفاده می‌شود و خطی که تخصصی و ویژه کارهای زبان‌شناسی و آواشناسی است.
محمدصالح ذاکری با اشاره به اینکه خطی که مورد استفاده عمومی قرار دارد نمی‌تواند بر اساس سلیقه باشد، افزود: اما درباره خط تخصصی، هر اندیشمندی می‌تواند تعریف خاصی از آن داشته و در ابتدای کتاب یا مقاله خود، آن را شرح دهد.
وی با بیان اینکه خط و زبان، وسیله مشترک همه مردم است، گفت: ایجاد رسم‌الخط برای یک زبان، نه بر اساس نگاه شخصی و سلیقه‌ای بلکه باید با نظر اکثریت به ویژه نخبگان، شاعران، نویسندگان، روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها تدوین شود.
نویسنده کتاب «شعر کلاسیم امروز از دیدگاه زبان‌شناسی» با اشاره به اینکه ایجاد توافق بین نخبگان هم کار دشواری است، تصریح کرد: از ویژگی‌های ایرانی‌ها، نداشتن توانایی در انجام کارهای گروهی است و خیلی با مهارت حل اختلاف آشنا نیستیم.
ذاکری ادامه داد: زبان، فقط مسئله علمی نیست و مسائل زیبایی‌شناسی و اجتماعی در خود دارد و مهم‌ترین ویژگی زبان، ایجاد فهم مشترک است.
وی درباره ایجاد رسم‌الخط، خاطرنشان کرد: لازمه داشتن رسم‌الخط، استفاده از نشانه‌های قابل فهم و ساده است، نشانه‌هایی که استفاده از آنها ساده نباشد مانع ایجاد کرده و ارتباط را مختل می‌کند.
این نویسنده مازندرانی اظهار کرد: باید ساده‌ترین نشانه را انتخاب کنیم که پردازش متن را آسان کند چرا که اختلال، موانع ارتباطی را ایجاد می‌کند.
ذاکری با بیان اینکه بهترین خط از نظر علمی، خط آوانگار است که در برابر هر صدایی فقط یک نشانه داریم، افزود: خط اوستایی هم دقیق‌ترین خط در دنیا محسوب می‌شود اما این خطوط با داشتن مزیت‌های فراوان، بهترین گزینه نیست چرا که عادت و آشنایی قبلی در حروف مهم است.
وی با اشاره به اینکه انتخاب رسم‌الخط آشنا، بهتر از انتخاب رسم‌الخط دقیق است، گفت: ما ایرانیان در درون زبان فارسی، تنفس می‌کنیم و انتخاب رسم‌الخط زبان مازندرانی، باید با خط فارسی هماهنگ باشد اگرچه که خط فارسی، آوانگار نبوده و نیمه‌آوایی و نیمه‌هجایی است.
این زبان‌شناس با بیان اینکه همیشه خط آوانگار، بهترین انتخاب نیست، تصریح کرد: گاهی دقیق نبودن خط، مزیت است به ویژه برای ما مازندرانی‌ها که تنوع لهجه داریم.
وی ادامه داد: با توجه به تنوع لهجه‌ها و نبودن گونه‌های معیار، برای بیان لهجه‌ها، بین شهرها اختلاف به وجود می‌آید و این کار را برای تعیین رسم‌الخط مازندرانی، سخت می‌کند.
ذاکری با بیان اینکه چیزی به عنوان بهترین خط در دنیا نداریم و هیچ خطی کامل نیست و همگی دارای نواقصی هستند، خاطرنشان کرد: خط‌ها به مرور زمان، به دلیل فاصله بین گفتار و نوشتار دچار نقص می‌شود همانگونه که در فارسی «چهار» می‌نویسیم و «چاهار» می‌خوانیم یا «نهار» می‌نویسم و «ناهار» خوانده می‌شود.
این پژوهشگر مازندرانی با اشاره به اینکه خط مانند لباس است و می‌توان به راحتی قرض گرفت، اظهار کرد: نباید درباره تعیین رسم‌الخط تعصب داشت و یا به دنبال استقلال و خودکفایی بود، هفت هزار زبان در دنیا داریم اما خط‌ها انگشت‌شمار هستند.
وی با بیان اینکه مهم‌ترین مشکل در تعیین رسم‌الخط مازندرانی، داشتن مصوت خنثی است که وجه تمایز آن با فارسی محسوب می‌شود، افزود: یافتن نشانه‌ای برای مصوت خنثی برای تعیین رسم‌الخط، مسئله‌ای است که پیش رو داریم.
ذاکری با اشاره به اینکه نشانه‌ها در خط و زبان، قراردادی و محصول تجربه گذشتگان است، گفت: در زبان مازندرانی با انبوهی از واژگان فارسی، ترکی و عربی مواجه هستیم و مسئله دیگر ما اختلاط زبان است.
مرگ زبان، مرگ یک ملت
در بخش دیگری از این نشست، پژوهشگر مازندرانی اظهار کرد: از دست دادن زبان مازندرانی به معنای از دست دادن فرهنگ و تاریخ این خطه است و زبانی که بمیرد ملت آن هم دچار مرگ می‌شود.
حسین وندادی با تاکید بر لزوم ایجاد رسم‌الخط مازندرانی، افزود: باید از خط موجود فارسی و عربی، رسم‌الخط مازندرانی را تدوین کنیم.
نویسنده کتاب «فرهنگ واژگان مازندرانی ونداد» گفت: خط فارسی و عربی، 32 علامت و 6 مصوت دارد و دارای حروف مشترک هستیم.
وی با بیان اینکه تارهای صوتی اعراب به گونه‌ای است که حروف چند شکلی را به صورت مختلف تلفظ می‌کنند، اظهار کرد: اما به عنوان نمونه « ت و ط» در فارسی و مازندرانی یک صدا دارد و برای رسم‌الخط مازندرانی پیشنهاد می‌کنم از میان حروف چند شکلی، فقط یک حرف را انتخاب کنیم و همه واژگان را با همان حرف بنویسیم.
وندادی افزود: می‌توان واژگان را به همان شیوه‌ای که بیان می‌شود به رشته تحریر درآوریم چرا که لزومی ندارد چیزی را بنویسیم که خوانده نمی‌شود.