نگاهی به آیین سنتی «پلاخوار»
آیین سنتی «پلاخوار» رسمی است در کیاسر که در 10 محله شهر و در 10روز اول محرم برقرار است ، رسم پذیرای به شکلی آبرومندانه و کاملا خاص، می‌گویند ریشه در اعتقادات مردم کیاسر دارد، پای صحبت قدیمی‌ترها که می‌نشینید از قدمت ۵۰۰ ساله خبر می‌دهند.
از مرکز استان مازندران به سمت سمنان که راه بیفتید، از لابه‌لای جاده جنگلی رد می‌شوید، به تابلوهایی راهنمایی که نگاه می‌کنید حداکثر سرعت مجاز عدد ۸۰ را نشان می‌دهد. بیشتر از این را خودم هم توصیه نمی‌کنم، به ریسکش نمی‌ارزد. یک ساعت حداکثر می‌خواهید در جاده بمانید.
مناظر زیبا را که می‌بینید، خیلی گذر زمان را حس نمی‌کنید. در چهار فصل سال این مسیر دیدنی است؛ اما الان که شروع محرم است کیاسر چه ویژگی منحصر به فردی دارد؟
*پلاخوار، سنت خاص کیاسری‌ها
در 10 روز اول محرم گذرتان اگر به کیاسر افتاد با یک سنت خاص روبرو می‌شوید که آداب مخصوص خودش را دارد.
در این ایام در مناطق مختلف شهر به طور وسیع شروع به اطعام‌دهی می‌کنند، حدود هزار کیلو برنج در هر روز، البته این عدد در روزهای منتهی به عاشورا قدری افزایش می‌یابد.
محلی‌ها به این مراسم «پلاخوار» می‌گویند، ابتدای امسال باتلاش جمعی از دوستان علاقه‌مند و البته همراهی میراث فرهنگی این رویداد سنتی ثبت ملی شد و حالا برای خودش دارای شناسنامه است.
«کیوُنی زن‌ها» گوی سبقت را از مردها ربودند
همه در خدمت مجلس عزای حسین(ع) هستند، زن‌ها دوشادوش مردان. چند نفرشان مشغول شستن برنج، آن طرف‌تر دختران جوان در حال پاک کردن برنج‌هایی که قرار است شسته شود و برای مجلس عزای سیدالشهدا(ع) آن را پخت کنند.
گوشت‌ها طبق‌طبق مهیای طبخ‌اند، جنب‌وجوش عجیبی راه افتاده، مردها اما کمی آن طرف‌تر در حال کندن «کِله» هستند.
جوان‌ترهای‌شان هیزم‌ها را خرد می‌کنند تا آتش برای آشپزی شب به‌‌راه باشد. اینجا اما «کیوُنی‌ها» هستند که حرف آخر را می‌زنند. درست که نگاه می‌کنید می‌بینید نقش آنها به عنوان سرآشپز از بقیه پررنگ‌تراست.
نذورات هم دائم می‌رسد، از 10 هزارتومان تا یک‌میلیون تومان و حتی بیشتر، همه این مبالغ ثبت می‌شود تا صاحب خرج به واقفین گزارش دهد.
سراغ موسپیدشان می‌رویم، می‌گوید برای نهار هر روز حدود ۸۰۰ کیلو برنج محلی آماده شده و یک گاو حدوداً ۵۰۰ کیلویی قربانی کرده‌اند.
* طعم بی‌نظیر «محرم پلا»
دیگ‌های این 10 روز اول محرم مشترک است. بنابراین بلافاصله بعد مراسم امروز شروع به شستن دیگ‌های نهار می‌کنند، باید تا عصر این دیگ‌های «۱۰ مِنِ پَج» و «۱۲ مِنِ پَج» آماده شوند برای فردا، حدود ۳۰ دیگ بزرگ برای پخت غذا آماده شده است.
«کِلِه» یا همان اجاق‌های دست‌ساز آماده است و هیزم‌ها یکی‌یکی شعله‌ور می‌شوند. برنج‌های آبکش شده دست‌به‌دست به دیگ‌ها می‌رسند. خانم‌های آشپز آن را داخل دیگ می‌ریزد. قبل از برنج، گوشت‌ها را با آبکش تهِ دیگ قرار می‌دهند تا «پِلا بِن» خوب پخته شود و برنج طعم گوشت بگیرد.
طعم «محرم پلا» بی‌نظیر است، غذای نذری با روغن حیوانی و پخته شده روی آتش، با چاشنی عشق و ارادت به سالار شهیدان، همه این‌ها مراقبت می‌خواهد، تا خود صبح باید دور آتش بگردند تا مبادا نظم آن به هم بخورد، اندکی تعلل و کوتاهی ممکن است برنج را شل یا کال کند.
اینجا یک مشارکت جمعی زنانه برقرار است، کار مردها فرداست که باید از مهمانان مجلس عزای حسین(ع) پذیرایی کنند، حدود ۴ تا ۵ هزار نفر فردا مزه این غذا را زیر زبان‌شان حس خواهند کرد.
* آداب «محرم پلا»
نوای بسم‌الله بسم‌الله "خَوِرکَر" که به گوش‌تان خورد یعنی بفرمایید دعوتید، این‌ها برای نظم در پذیرایی لازم است.
خبری از قاشق و چنگال نیست بر اساس سنت قدیمی با آفتابه لگنی مسی که دور می‌دهند دستان را تا حدودی خیس می‌کنید اما این قطعا کافی نیست.
بشقاب برنج را که جلوی‌تان گذاشتند دست نزنید تا به آخرین نفر هم برسد، آن‌وقت با گفتن ذکر "بسم‌الله" توسط بانی جلسه شروع به میل‌کردن غذا کنید، باید در کمتر از ۱۰تا ۱۵ دقیقه بشقاب‌تان را خالی کنید، آدم‌های زیادی پشت درب منتظر پذیرایی‌اند.
در پایان پذیرایی مسن‌ترین فرد حاضر در جلسه فاتحه‌ای را نثار اموات بانیان می‌کند و شما هم می‌گویید، سیدالشهدا قبول کند این نذر شما را. تا زمانی که همان بانی به رسم ادب از شما بابت حضور تشکر نکرد از جایتان بلند نشوید.
این رسم در 10 محله شهر در این 10روز پذیرایی برقرار است آن‌هم به شکلی آبرومندانه و کاملا خاص، می‌گویند ریشه در اعتقادات مردم کیاسر دارد، پای صحبت قدیمی‌ترها که می‌نشینید از قدمت ۵۰۰ ساله خبر می‌دهند.
سیدروح‌الله شجاعی‌کیاسری